کتابخانه کاکرین

«هر روز، فردی در نقطه‌ای از دنیا کتابخانه کاکرین را در هر ثانیه جستجو می‌کند، یک چکیده مقاله را در هر دوثانیه می‌خواند و یک متن کامل مقاله را در هر سه ثانیه دانلود می‌کند»

                                                           - داده‌های استفاده از کتابخانه کاکرین در سال 2009

 

کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library)، مجموعه‌ای از پایگاه‌های اطلاعاتی در زمینه پزشکی و سایر تخصص‌های مراقبت سلامت است که توسط سازمان همکاری کاکرین (The Cochrane Collaboration) و دیگر سازمان‌ها ایجاد شده است. هسته اصلی آن مرورهای کاکرین (Cochrane Reviews) و پایگاه اطلاعاتی مطالعات مروری و متاآنالیزها است. این کتابخانه مجموعه‌ شش پایگاه اطلاعاتی حاوی انواع مختلف شواهد باکیفیت و مستقل برای کمک به تصمیم‌گیری در خصوص مراقبت‌های سلامت و یک پایگاه در مورد گروه‌های سازمان همکاری کاکرین به شرح زیر می‌باشد.

 

1- پایگاه ‌‌ ‌اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Review, CDSR): این پایگاه اطلاعاتی یک منبع برجسته از مرورهای سیستماتیک در مراقبت‌های سلامت است. CDSR برونداد اولیه سازمان همکاری کاکرین و شامل همه مرورهای سیستماتیک (و پروتکل‌های) تهیه شده توسط گروه‌های مروری کاکرین است. مرور کاکرین  یک مرور سیستماتیک است که مورد هم‌ترازی داوری  (peer-review)قرار گرفته است. تهیه و نظارت بر این مرورها توسط تیم ویراستاری گروه‌های مروری کاکرین (Cochrane Review Group) و بر اساس کتاب کاکرین برای مرورهای سیستماتیک مداخلات (Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions) و کتاب کاکرین برای مرورهای صحت آزمون‌های تشخیصی (Cochrane Handbook for Diagnostic Test Accuracy Reviews) انجام می‌گیرد.

پروتکل‌ها و مرورهای کاکرین (مرورهای جدید و مرورهای به روز شده) به محض آماده شدن در CDSR منتشر می‌شوند. در حال حاضر 8,332 رکورد (5,965 مرور سیستماتیک و 2,357 پروتکل) در این پایگاه منتشر شده است. بررسی میزان استفاده از این پایگاه بیانگر آن است که هر مرور منتشر شده در CDSR صرف‌نظر از تاریخ انتشار آن به طور متوسط 89/567 بار در سال 2011 مورد دسترس قرار گرفتند (به عبارت دیگر 5,134 مقاله 2,915,558 بار). ضریب تأثیر (Impact Factor) این پایگاه در سال 2012 میلادی 785/5 ارزیابی شده است.

 

2- پایگاه‌‌ ‌اطلاعاتی مرور اثرات (Database of Abstracts of Reviews of Effects, DARE): این پایگاه یک پایگاه اطلاعاتی منحصر به فرد، شامل چکیده‌ مرورهای سیستماتیکی است که از لحاظ کیفیت ارزیابی شده‌اند. هر چکیده شامل خلاصه‌ای از مرور سیستماتیک به همراه تفسیری انتقادی در مورد کیفیت کلی آن است. DARE به عنوان یک منبع کلیدی برای تصمیم‌گیران پرمشغله در یافتن پاسخ سؤالات بالینی یا سیاستگذاری در خصوص اثرات مداخلات خاص کاربرد دارد. این پایگاه اطلاعاتی حاوی بیش از 30 هزار چکیده مرور سیستماتیک با موضوعات بسیار مختلف مرتبط با مداخلات سلامت مثل آزمون‌های تشخیصی، بهداشت عمومی، ارتقای سلامت، داروشناسی، جراحی، روان‌شناسی و سازماندهی و ارایه مراقبت‌های سلامت است. در واقع DARE با ارزیابی کیفی و خلاصه کردن مرورهایی که توسط کاکرین آماده نشده مکمل پایگاه CDSR به شمار می‌رود.

 

3- پایگاه ثبت مرکزی مطالعات کارآزمایی بالینی کاکرین (Cochrane Central Register of Controlled Trials, CENTRAL): این پایگاه اطلاعاتی معروف به وسیع‌ترین مجموعه کارآزمایی‌های بالینی در جهان، مشتمل بر جزئیات مقالات منتشر شده و نمایه شده در پایگاه‌های بیبلیوگرافیک (عمدتا از MEDLINE و EMBASE) و سایر منابع منتشر شده و نشده است. رکوردهای CENTRAL شامل عنوان مقاله، اطلاعات بیبلیوگرافیک محل نشر مقاله و در بسیاری از موارد چکیده مقاله (فاقد متن کامل مقاله) است. هر یک از گروه‌های مروری کاکرین مجموعه‌ای از کارآزمایی‌های بالینی مرتبط با حیطه فعالیت خود به نام Specialized Registers و موارد غیر مرتبط با حیطه فعالیت خود به نام نتایج جستجوی دستی (Handsearch Results) را جمع‌آوری می‌کنند. مجموعه رکوردهای مرتبط برگرفته از MEDLINE و EMBASE، همچنین مجموعه‌های Specialized Registers و « نتایج جستجوی دستی» پایگاه CENTRAL را تشکیل می‌دهند.

 

4- پایگاه ثبت متدولوژی کاکرین (The Cochrane Methodology Register, CMR): این پایگاه در واقع بیبلیوگرافی انتشاراتی است که روش‌های مورد استفاده در اجرای مطالعات کارآزمایی بالینی را گزارش می‌کنند. CMR شامل مقالات مجلات، کتاب‌ها و خلاصه مقالات سمینارها است که از پایگاه اطلاعاتی ‌MEDLINE و جستجوهای دستی جمع‌آوری شده‌اند. این پایگاه مطالعات مربوط به روش‌های مورد استفاده در مرورها و به طور عام‌تر مطالعات روش‌شناسی مرورهای سیستماتیک را دربر می‌گیرد. CMR توسط مرکز کاکرین انگلستان تهیه شده و در حال حاضر در مرحله مرور برای به روزرسانی است (آخرین به روز رسانی، 31 ماه می 2012).

 

5- پایگاه اطلاعاتی ارزیابی‌ فناوری سلامت(Health Technology Assessment Database, HTA) : این پایگاه شامل جزئیات مطالعات تکمیل شده یا در حال انجام ارزیابی فناوری سلامت (مطالعات پیامدهای پزشکی، اجتماعی، اخلاقی و اقتصادی مداخلات مراقبت سلامت) از سراسر جهان است. هدف این پایگاه ارتقای کیفیت و هزینه- اثربخشی مراقبت‌های سلامت است.

 

6- پایگاه اطلاعاتی ارزیابی‌های اقتصادی (The NHS Economic Evaluation Database, EED): این پایگاه با شناسایی مطالعات ارزیابی اقتصادی مراقبت‌های سلامت از سراسر جهان، ارزیابی کیفی و همچنین برجسته نمودن نقاط ضعف و قوت آنها، یاری‌رسان تصمیم‌گیران حوزه سلامت است. این پایگاه و پایگاه‌های DARE و HTA محصول مرکز مرورها و اشاعه اطلاعات (Centre for Reviews and Dissemination) دانشگاه یورک انگلستان هستند.

 

7- پایگاه اطلاعاتی درباره سازمان همکاری کاکرین (About The Cochrane Collaboration database): آخرین شماره این پایگاه (شماره 4، سال 2014) شامل اطلاعاتی در خصوص 81 گروه تشکیل دهنده سازمان همکاری کاکرین است. اطلاعاتی از قبیل تماس، اهداف و حوزه‌های گروه‌های مروری کاکرین، گروه‌های متد، فیلد و شبکه‌ها همراه با جزئیات مراکز، واحد ویراستاری و واحد عملیاتی کاکرین در این پایگاه اطلاعاتی گردآوری شده است.

 

سایر محصولات کتابخانه کاکرین عبارتند از پادکست (podcast): خلاصه شنیداری منتخب مرورهای کاکرین؛ ژورنال کلاب کاکرین (Cochrane Journal Club): مجموعه ماهانه و رایگانی که با اهداف آموزشی برای کارآموزان، محققان و متخصصان بالینی تهیه می‌شود و به معرفی یک مرور اخیر کاکرین همراه با اطلاعات زمینه‌ای آن می‌پردازد. این مجموعه حاوی یک پادکست برای توضیح نکات کلیدی، سؤالات مورد بحث و اسلایدهای قابل دانلود است؛ خلاصه‌های کاکرین (Cochrane Summaries): مجموعه‌ای از خلاصه ساده شده مرورهای کاکرین با دسترسی رایگان و قابلیت جستجو است.

 

کتابخانه کاکرین یک پایگاه اطلاعاتی مبتنی بر اشتراک است که توسط انتشارات جان وایلی و پسران (John Wiley & Sons, Ltd) منتشر می‌شود. دسترسی رایگان به کتابخانه کاکرین در برخی کشورها مثل انگلستان، دانمارک، فنلاند، نروژ، اسپانیا، بخش‌هایی از آمریکا و کانادا، نیوزیلند، استرالیا، آمریکای لاتین، هند، عمان، مصر و افریقای جنوبی از طریق بودجه عمومی این کشورها و  برای بیش از 100 کشور با درآمد پایین و متوسط دنیا توسط سازمان همکاری کاکرین و انتشارات وایلی فراهم شده است. در ایران نیز معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت دسترسی رایگان به این کتابخانه از طریق دو محیط Wiley و Ovid را برای دانشگاه‌های علوم پزشکی و ستاد مرکزی فراهم نموده است.

نحوه مأخذدهی به این مطلب

مسگرپور بیتا. کتابخانه کاکرین. سپید ۱۳۹۳. شماره ۴۱۶. صفحه ۵